رسماً در میانه‌ی فصل سرماخوردگی قرار داریم. در اینجا چند پیشنهاد برای مبتلا نشدن به سرماخوردگی؛ و همچنین چند دستور ساده برای کنترل آن و حتی خلاصی از آن در اسرع وقت داریم:
الف) پیشگیری: سرما را نخورید!
اولین راه برای اجتناب از سرماخوردگی اینست که به آن مبتلا نشوید! بله همه معتقدند که چشم بسته غیب می‌گویم. ولی با چند روش ساده می‌توانید امسال را بدون ابتلا به سرماخوردگی بگذرانید.
1- واکسن سرماخوردگی بزنید. البته اگر سال دومی است که واکسن می‌زنید اثر آن به خوبی سال قبل نخواهد بود اما بهرحال احتمال مبتلا نشدن به سرماخوردگی 23 درصد است و همین می‌تواند شانس شما را برای سالم ماندن بالا ببرد.
2- دست‌هایتان را بشویید،بشویید، و باز هم بشویید.
3- به اماکن عمومی وارد نشوید. بله می‌دانم روشی تخیلی را پیشنهاد می‌دهم ولی لااقل می‌توانید فقط برای امور ضروری وارد اماکن عمومی شوید. راستی نظرتان چیست امسال اگر دوستی که سرماخورده است دعوت شدید عذرخواهی کنید، نروید و مدتی بعد که مطمئن شدید دیگر بیمار نیست جبران کنید؟ علی‌رغم این توصیه‌ها، اگر باز هم مجبور شدید به اماکن عمومی وارد شوید یا سری به یک نفر که سرماخوردگی دارد بزنید؛ از هر فرصتی پیش از این کار؛ حین این مدت و بخصوص پس از بازگشت به خانه‌تان برای شستن دست‌ها استفاده کنید.
4- ویتامین‌ها فراموش نشوند. چه از قرص استفاده کنید و چه از طریق مواد غذایی به بدنتان ویتامین برسانید، در فصل سرماخوردگی وجود آنها بصورت مداوم لازم است.
5- خوب و حسابی بخوابید، غذا بخورید و ورزش کنید. این سه کار در کنار هم کمک زیادی به بیمار نشدن شما می‌کنند.
6- از دست زدن به صورتتان اجتناب کنید. تا می‌توانید دهان و بینی و اطراف چشم‌هایتان – که بیشترین تجمع ویروس‌ها را دارند – با دست لمس نکنید. به خصوص اگر بیرون از خانه هستید.
7- چه بخوریم تا سرما نخوریم؟
برای پیشگیری از ابتلا به سرماخوردگی و آنفلوآنزا بهتر است سطح ایمنی بدن افزایش یابد. نحوه تهیه و مصرف مواد غذایی و انتخاب برخی از آنها نیز در این امر موثرند. از غذای تازه که خوب پخته شده، استفاده کنید و ترجیحا از مصرف مواد غذایی که از زمان تهیه‌اش مدتی می‌گذرد، پرهیز نمایید. مصرف ویتامین‌های A و C که در انواع میوه‌ها و سبزی‌ها وجود دارند و از آنتی‌اکسیدان ها محسوب می‌شوند، بسیار مفید است. میوه‌های ترش مزه مثل لیمو ترش و کیوی، سرشار از ویتامین C هستند و برای پیشگیری و درمان سرماخوردگی توصیه می‌شوند. مصرف قرص‌های جوشان ویتامین C قبل از صرف صبحانه برای پیشگیری و در روزهای اول سرماخوردگی موثر است.
افراد سرماخورده باید مایعات گرم زیاد بنوشند. هرچه مایعاتی که در طول روز مصرف می‌شوند بیشتر باشند، دفع میکروب‌ها بیشتر خواهد بود. همچنین از مصرف مواد غذایی محرک مثل ادویه های تند پرهیز کنند. بیشترین موارد شکایت از سرماخوردگی مربوط به علائمی از قبیل گلودرد، بی‌تابی و بی‌قراری، گرفتگی بینی و احساس سرما است. برطرف کردن هر کدام از این علائم، به تنهایی می‌تواند در بهبود حال بیمار بسیار موثر باشد، زیرا هنوز داروی قطعی برای ریشه کن کردن ویروس مسبب سرماخوردگی پیدا نشده است. علاوه بر این در افرادی که مبتلا به نقص سیستم ایمنی بدن نیستند، از بین بردن ویروس لزومی ندارد.
تغذیه سالم، علاج و عامل جلوگیری کننده از ابتلای افراد به سرماخوردگی است. برای این که سیستم ایمنی بدن به بهترین نحو به وظیفه‌اش که مبارزه با ویروس‌های سرماخوردگی و آنفلوانزا است، عمل کند باید مواد مغذی حیاتی را دریافت کند. مصرف پرتقال، انواع توت ، فلفل دلمه‌ای ، سیب زمینی و سبزیجات برگ سبز از قبیل انواع کلم و دریافت زیاد و منظم ویتامین C به کاهش بروز، شدت و طول مدت سرماخوردگی کمک می‌کند. غلات سبوس دار و حبوبات، منابع غذایی خوبی برای ویتامین‌های گروه B هستند.عدم مصرف این مواد در بدن سبب بروز عفونت‌های مکرر دستگاه تنفسی فوقانی می‌شود.
مصرف سیر که دارای آهن و روی است، سبب تقویت سیستم ایمنی و کاهش خطر عفونت‌های ویروسی می‌شود. افرادی که زیاد دچار سرماخوردگی می‌شوند، ماهی قباد، قزل‌آلا، ماهی‌های روغنی ، دانه کدو حلوایی و روغن شاه دانه که غنی از اسیدهای چرب امگا ۳ هستند را مصرف کنند. همچنین دانه کنجد و آفتابگردان ، غنی از اسیدهای چرب امگا ۶ هستند که این اسیدهای چرب در مبارزه علیه عفونت‌های سرماخوردگی، به سلول‌های دستگاه تنفسی کمک می‌کنند.
عفونت‌های مکرر تنفسی با کاهش ذخایر ویتامین A همراه است. جگر، کره و تخم مرغ از منابع غنی ویتامین A هستند. هویج، انبه، سیب زمینی، زردآلو، کدو حلوایی و سبزیجات سبز تیره نیز تامین کننده “بتا کاروتن” هستند که در بدن به ویتامین A تبدیل می‌شود. در زمان سرماخوردگی باید از مصرف غذاهای آماده بسته بندی شده و کنسروها خودداری کرد، زیرا از لحاظ ویتامین و مواد معدنی فقیر هستند و به جای مصرف این نوع غذاها بهتر است از انواع میوه و سبزیجات تازه، گوشت، ماهی، غلات، مغزها و دانه‌ها استفاده نمود. استفاده از بخور برای رفع گرفتگی بینی موثر است. برای این کار ۱۰ دقیقه سرتان را روی بخارهای یک ظرف آب جوش بگیرید. بهتر است دستمال یا حوله‌ای را روی سر بگذارید و این عمل را سه بار در روز تکرار کنید. همچنین می‌توانید مقداری روغن منتول یا اوکالیپتوس به آب در حال بخار شدن اضافه کنید تا موجب تسهیل عمل تنفس شود. مصرف ماست تاثیر به سزایی در تقویت سیستم ایمنی بدن، حین مواجهه با عوامل میکروبی دارد. با بهبود کارکرد سیستم ایمنی، بدن در مقابله با انواع ویروس‌های مسبب سرماخوردگی، قوی‌تر می شود و سریع تر سلامت خود را باز می‌یابد. همچنین مداومت بر مصرف چای کمرنگ و آب میوه به دلیل افزایش میزان مایعات دفعی از بدن، موجب تنظیم دمای بدن می‌شود.
معجزه لیمو و عسل
تقریبا همه ما در مورد مصرف مخلوط عسل و لیمو ترش در یک لیوان آب گرم، برای درمان بیماران مبتلا به سرماخوردگی چیزهایی شنیده‌‌ایم.
مصرف یک لیوان آب جوش به همراه عسل و لیمو ترش، یکی از روش‌های موثر در تسکین علائم سرماخوردگی است.
ب) درمان: زود خوب شو!
1- اگر کسی که بنظر می‌رسد سرماخورده کودک زیر دو سال، سالمند بالای 65 سال، بانویی باردار و یا فردی با بیماری خاص یا شدید است؛ در روز اول یا دوم سرماخوردگی او را نزد دکتر ببرید تا اگر ملاحظات و نسخه خاصی لازم دارد دریافت کند.
2- اگرچه خوددرمانی همیشه مورد اعتراض پزشکان است اما برخی کارهای اصولی هستند که علی‌رغم شباهتشان به خوددرمانی، صرفاً گام‌هایی برای کاهش ضعف و علائم سرماخوردگی می‌باشند. در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
خلط آورها: گاهی سرماخوردگی موجب تولید مقدار زیادی خلط می‌شود که هرچقدر هم سرفه کنید نمی‌توانید تمام آن را از مجاری تنفسی‌تان خارج کنید. دارو‌هایی که خلط را رقیق می‌کنند علاوه بر اینکه به خروج این مخاط کمک می‌کنند، درد و فشار سرفه کردن را نیز کاهش می‌دهند.
تب‌برها: بروفن و استامینوفن دو دارویی هستند که برای کاستن از تب و دیگر دردهای همراه سرماخوردگی مفیدند. اما مراقب باشید! اگر سابقه بیماری‌های قلبی یا مشکل معده دارید ممکن است بروفن برایتان مضر باشد. همچنین اگر بانوان باردار از بروفن استفاده کنند ممکن است فرزند آنها آسیب ببیند؛ بخصوص اگر در سه ماهه سوم بارداری باشند. اگر احتمال ابتلا به آنفولانزا وجود دارد یا علائم آن دیده می‌شود؛ مصرف آسپرین توصیه نمی‌شود.
داروهای ضدسرفه: اساساً سرفه کردن برای شما خوب است (سرفه راه حل بدن برای بیرون فرستادن هر چیز خارجی و نیز خلط و مخاط از ریه‌هاست). اما وقتی سرماخورده‌اید و کمی خواب راحت می‌خواهید، سرفه‌های پی در پی می‌توانند بسیار آزاردهنده باشند. ضدسرفه‌ها می‌توانند خراشیده شدن حنجره و گلوی شما را کم کنند و درد ناشی از سرفه‌های خشک را تسکین دهند. اکثر این داروها حاوی دکسترومتورفان هستند.
ضدحساسیت‌ها: بینی پر شده و آبریزش مدام آن، یکی دیگر از آن چیزهاییست که اعصاب سرماخورده‌ها را خورد می‌کند. دکونژستان‌های مرتبط با آبریزش بینی از طریق کاهش ترشحات بینی به شما کمک می‌کنند. با کاهش این ترشحات، تنفس شما بطور محسوسی آسان‌تر خواهد بود.
بطور کلی برای کودکان زیر 4 سال نباید از داروهای متداول سرفه و آبریزش بینی که در هر خانه‌ای وجود دارند استفاده شود.
توجه به دستورالعمل و نکات روی بسته‌بندی دارو را از یاد نبرید و اطمینان حاصل کنید که پیمانه‌ای که برای مصرف شربت‌ها استفاده می‌کنید را درست انتخاب کرده‌اید.
3- سرفه و عطسه خود را بپوشانید، اما نه با دست‌ها: زمانی که احساس می کنید در حال سرفه یا عطسه هستید از یک دستمال استفاده کرده و آنرا بلافاصله دور بیاندازید . اگر دستمال ندارید سر خود را از افرادی که نزدیک شما هستند به طرف دیگر چرخانده و به فضای آزاد سرفه کنید.
4- مقدار زیادی مایعات بنوشید: آب سیستم بدن شما را شستشو داده و باعث خروج سموم از بدن شما می شود . یک فرد بالغ سالم بطور متوسط روزانه 8 لیوان مایعات نیاز دارد.
5- از هوای آزاد استفاده کنید: اکثریت افراد در زمانی که هوا سرد است در خانه و محوطه های بسته می مانند بنابراین میکروب‌های بیشتری در اطاق های خشک و شلوغ در حال گردش است.
6- سیگار نکشید: آمار نشان می دهد که سیگاری‌ها دچار سرماخوردگی‌های بیشتر و مکرر می‌شوند . حتی نزدیک به افراد سیگاری بودن بطور واضح سیستم ایمنی را از بین می‌برد. دود راههای هوائی بینی را خشک کرده و مژک‌های آنرا فلج می‌کند. (مژک‌ها موهای ظریفی هستند که مخاط بینی و ریه‌ها را پوشانده و با حرکات موجی شکل خود ویروس‌های سرماخوردگی را از مجاری بینی خارج می‌کنند) هر نخ سیگار مژک‌ها را برای 30-40 دقیقه فلج می‌کند.
7- الکل مصرف نکنید: مصرف الکل کبد که اولین سیستم تصفیه کننده بدن است را تخریب کرده و این به این معناست که تمامی انواع میکروب‌ها بدن شما را به سرعت ترک نخواهند کرد و برخی از آنها باقی خواهند ماند.
8- راحت و آسوده باشید: اگر شما بتوانید آرامش داشته باشید می توانید سیستم ایمنی خود را به هنگام نیاز فعال کنید.
9- قرقره کردن نمک: این کار باعث مرطوب شدن گلو و بهبودی موقت می‌شود. این کار را با استفاده از یک قاشق چایخوری نمک داخل یک استکان آب ولرم و روزانه حدود 4 بار انجام دهید.
ج) سرماخوردگی و دردسرهایش – چند پیشنهاد دیگر
1- از بستگان و نزدیکانتان خواهش کنید در روزهای اوج بیماری مراقب فرزندانتان باشند. اگر دارویی که نیاز دارید را در خانه دارند و تاریخ مصرفش نگذشته، برایتان بیاورند. اگر نسخه‌ای از پزشک گرفته‌اید برای تهیه داروهای تجویز شده را تقبل کنند. مطمئن باشید به درخواستتان پاسخ مثبت می‌دهند تا زودتر بهبود یابید. زیرا سرماخوردگی یک بیماری واگیردار است و همه از اینکه زودتر خوب شوید استقبال می‌کنند.
2- اگر کودکان شما هم مریض شده‌اند، تا می‌توانید با کتاب و فیلم و موسیقی آنها را در تخت نگه دارید. همچنین اگر ضعف بدنی مانعشان نبود می‌توانید بعضی بازی‌های آرام که حواسشان را از دردسرهای سرماخوردگی پرت کند را هم بکار گیرید.
3- کتاب‌های صوتی (audio books) بهترین سرگرمی برای بدن سرماخورده ضعیفی که نمی‌تواند کتاب را مدت طولانی در دست بگیرد هستند.
4- این چند روز را به خودتان بیشتر از دیگران رسیدگی کنید. بله شما همیشه نگران بقیه اعضای خانواده هستید و کارهای مختلفی برایشان انجام می‌دهید. اما در طول مدت بیماری باید برای رسیدگی به خودتان بیشتر از دیگران وقت بگذارید. حداقل فایده‌اش اینست که اگر زودتر خوب شوید، می‌توانید بعد از بهبودی به کسانی که از شما سرماخوردگی گرفته‌اند رسیدگی کنید. (البته با رعایت نکات این صفحه مطمئنم که کسی از شما سرماخوردگی نخواهد گرفت.)